درس‌های اسفار، جلد پنجم (نسخه چاپی)

• جلسۀ هشتاد و یکم
• معنی عدم حرکت در مقولۀ اضافه و مقولۀ جده
• اشکال علامۀ طباطبایی به تعبیر " بالعرض" در کلام مرحوم آخوند
• منشأ اختلاف نظر مرحوم آخوند و علامه طباطبایی
• معنی عدم حرکت در مقولات دیگر
• مقوله ای که عین تدریج است محال است وجود تدریجی داشته باشد
• ادلۀ امتناع وقوع حرکت در حرکت
• اشکالی به بیان مرحوم آخوند با استفاده از مطالب خود ایشان
• کاربرد اصطلاح " حرکت در حرکت گ در دو معنای دیگر:
• معنی اول
• معنی دوم

• جلسۀ هشتاد و دوم
• حقیقت" سکون" چیست؟
• بحث در مورد حقیقت سکون، بحث لفظی نیست
• "سکون" امری عدمی است
• دلیل اول
• اشکال
• جواب
• دلیل دوم بر عدمی بودن سکون
• طرح یک بحث مهم: اگر " سکون" وجودی باشد محتاج به علت است
• آیا" سکون" عدم حرکت در مبدأ است یا عدم حرکت در منتها
• آیا ممکن است جسمی نه متحرک باشد نه ساکن؟
• مثال اول
• مثال دوم
• مناقشه در مثال دوم
• جلسۀ هشتاد و سوم
• مفهوم سکون
• آیا سکونِ مقابل حرکت، سکون در ابتداست یا سکون در انتها یا هر دو
• اشکال
• جواب
• آیا ممکن است جسمی متحرک باشد نه ساکن
• مثال دیگر
• مثال سوم
• جواب از مثال اول
• جواب از مثال دوم
• جواب از مثال سوم
• سؤال
• جواب

• جلسۀ هشتاد و چهارم
• وحدت شخصی، وحدت نوعی و وحدت جنسی
• وحدت بالنوع و وحدت بالجنس
• بیان مرحوم آخوند طبق میانی دیگران
• ملاک وحدت عددی حرکت چیست؟
• برای تشخیص حرکت، تشخص " مسافت" هم لازم است
• آیا برای تشخص " حرکت " وحدت مبدأ و منتها و محرک، لازم نیست؟
• ملاک وحدت بالنوع دو حرکت چیست؟
• مثال برای حرکتی که مبدأ و منتهای آن واحدند و مسافت متعدد بالنوع
• مثال برای حرکتهای کیفی
• منشأ اختلاف جنسی دو حرکت چیست؟
• اشکال
• جواب برخی به این اشکال
• رد مرحوم آخوند بر اشکال و جواب آن

• جلسۀ هشتاد و پنجم
• آیا تفاوت سرعت و بطؤ به تخلل سکونات ؟
• ردّ این نظریه
• حاشیه علامه طباطبایی
• نقد بیان علامۀ طباطبایی

• ادامه جلسۀ هشتاد و پنجم
• مسألۀ اول: سرعت و بطؤ در همۀ مقولات به یک معناست
• مسألۀ دوم: علت بطؤ چیست؟
• مسألۀ سوم: تقابل سرعت و بطؤ چه نوع تقابلی است ؟
• نقد بیان مرحوم آخوند در تقابل بین سریع و بطیء
• بیان علامۀ طباطبایی در نقد مرحوم آخوند
• مسآلۀ چهارم: مراتب سرعت و بطؤ
• جلسۀ هشتاد و ششم
• سؤال خواجه نصیرالدین طوسی
• خواجۀ طوسی: و لایمکن أن یقال
• خلاصۀ اشکال خواجه
• جواب مرحوم آخوند از اشکال خواجه
• مثال دیگر
• آِیا در عالم فقط یک زمان وجود دارد، یا به عدد حرکات زمان وجود دارد؟

• ادامۀ جلسۀ هشتاد و هشتم
• ملاک تضاد چیست؟
• ملاک تضاد حرکات تضاد مبدأ و منتهاست
• جلسۀ هشتاد و هفتم
• چه حرکتهایی متضادند؟
• گاهی مبدأ و منتها تضادشان را از حرکت می گیرند
• کمیت موجّه و کمیت غیر موجّه
• اشکال
• جواب
• تقابل جهات چه تقابلی است؟
• منشأ تقابل حرکتها فقط تقابل منتهاست

• جلسۀ هشتاد و هشتم
• محل بجث
• دلیل اول بر اینکه دو حرکت مورد بحث، متضاد نیستند
• دلیل دوم
• ردّ این دلیل
• دلیل سوم
• اشکال
• جواب
• سؤال ابوریحان بیرونی از ابن سینا
• توضیح حاجی سبزواری

• جلسۀ هشتاد و نهم
• آنچه در این فصل طرح شده
• مثال
• برهان اول قدما بر تخلل سکون
• رد برهان اول
• برهان دوم
• رد برهان دوم
• اشکال حاجی سبزواری
• برهان سوم
• رد برهان سوم
• برهان چهارم
• رد برهان چهارم
• برهان بو علی بر تخلل سکون
• نظریۀ میل
• جلسۀ نودم
• اعتراض دیگر فخر رازی
• ادلۀ قائلین به عدم تخلل سکون
• جواب اجمالی مرحوم آخوند از طرف بوعلی
• جواب فخر رازی از دلیل قائلین به عدم تخلل سکون
• اشکال مرحوم آخوند به کلام فخری
• اشکال دیگر مرحوم آخوند به کلام فخری
• جوابی دیگر به فخر رازی
• اشکالی دیگر به قائلین به تخلل سکون
• جواب
• شبهۀ حبۀ مرمیّه
• جواب فخر رازی
• جواب مرحوم آخوند

• جلسۀ نود و یکم
• حرکت بالعرض
• اصطلاح" حرکت بالعرض" و " حرکت بالتبع"
• ادامۀ تقسیم حرکت:
• حرکت قسریّه
• حرکت ارادی و حرکت طبیعی
• نقد تقسیم مذکور
• تقسیم حرکت به بالذات و بالعرض
• تقسیم حرکت به بالطبع و بالقسر
• تقسیم حرکت به ارادی و طبیعی
• اختلاف در مورد مسأله حرکت نبض
• حرکت تنفس
• یک سؤال
• جواب
• حرکت بالتسخیر
• اصطلاح" تسخیر" در قرآن

• ادامۀ جلسۀ نود و یکم

• ادامۀ جلسۀ نود و یکم
• آیا حرکت مستدیر می تواند طبیعی باشد؟

• جلسۀ نود و سوم جلسۀ نود ونهم
• طرح بحث
• چهار نظریه:
• نظریۀ اول( ارسطو)
• نظریۀ دوم
• مردود بودن این دو نظریه از نظر حکمای اسلامی
• نظریۀ سوم( متکلمین)
• نظریۀ متکلمین می تواند مستمسکی برای مادیین قرار بگیرد
• نظریۀ چهارم( حکما)
• نظر بوعلی
• نظر مرحوم آخوند
• اشکال مرحوم آخوند به شیخ
• لازمۀ نظر متکلمین، شیخ و مرحوم آخوند یکی است
قانون جبر نیوتن
• تفسیر فلسفی نظریۀ نیوتن از نظر دانشمندان جدید
• نظریۀ نیوتن در تعارض با نظریات متکلمین و بوعلی و صدرالمتألهین نیست
•
• خلاصۀ مباحث گذشته
• نظریۀ شایع جدید: معیار صحت علم، عمل است
• یکی از لوازم این نظریه
• اشکال بزرگ این نظریه
• اصظلاح" تکامل فرضیه ها " صحیح نیست
• بررسی نظریه های مطرح در مورد حرکت قسریه:
• نقد نظریۀ متجددین
• نقد نظریۀ متکلمین
• نقد نظریۀ بوعلی
• آیا حرکت وضعی می تواند قسری باشد؟
• آیا حرکت کمّی می تواند قسری باشد؟
• آیا حرکت کیفی می تواند قسری باشد؟
• آِیا حرکت جوهری قسری وجود دارد؟ بخش سیزدهم:فصل 13: مبدأ حرکتهای قسری درس های اسفار جلد 5

• جلسۀ نود و چههارم
• سؤال
• جواب
• امکان ندارد در خارج، جسم مطلق وجود پیدا کند
• بیان اولیۀ مرحوم آخوند در اثبات مدعا
• حرکت بدون عایق محال است
• جلسۀ نود و پنجم
• طرح بحث
• طرح بحث به بیانی دیگر
• بیان سوم برای طرح بحث
• بیان ابتدایی مرحوم آخوند برای اثبات مدعا
• مقدمۀ اول
• مقدمۀ دوم
• اثبات مدعا
• اشکالهای این بیان:
• اشکال اول
• جواب
• اشکال دوم
• اشکال سوم
• مرحوم آخوند: فنَزیدُک ایضاحاً
• اتصاف قوه ها به زیاده و نقصان و تناهی و لا تناهی
• اتصاف حرکت به زیاده و نقصان و تناهی و لا تناهی
• آیا قوۀ جسمانی غیر متناهی در عالم وجود دارد؟
• جلسۀ نود و هشتم
• مناقشه
• برهانی از راه تناسب
• اشکال اول
• اشکال دوم
• شکوکُ و ازاحاتُ
• شکّ اول
• شکّ دوم
• شکّ سوم
• جواب مرحوم آخوند
• جلسۀ نود و هفتم
• خلاصۀ مباحث گذشته
• برهان دوم
• اشکال به این برهان
• یکی از شکوکی که بر این برهان وارد شده
• خلاصۀ شک
• جواب خواجه
• فقط معاوق می تواند محدَّد حرکت باشد
• تقسیمی که خواجه بیان کرده
• حرکت، جنگ است
• دو نتیجۀ مترتب بر این مطلب که حرکت بدون معاوق محال است
• جلسۀ نود و هشتم
• سه مناقشه:
• مناقشۀ اول
• مناقشۀ دوم
• جواب
• مناقشۀ سوم
• پیگیری مطلب به همان ترتیبی که خود مرحوم آخوند ذکر کرده اند
• بیان خواجه در رد شبهه مذکور
• مبنای علامه طباطبایی در باب سرعت و بطؤ
• طرح مسألۀ سرعت و بطؤ، در حرکت جوهری
• جلسۀ نود ونهم
• خلاصۀ اشکال ابوالبرکات بغدادی و فخر رازی
• مسیری که در ادامۀ این بحث طی خواهیم کرد
• جواب مرحوم آخوند
• اشکال به بیان آخوند
• جواب اول از اشکال به بیان مرحوم آخوند
• اشکال به این جواب
• جواب دوم از اشکال به مرحوم آخوند
• بیان خواجه در جواب اشکال ابوالبرکات و فخر رازی
• اشکال بعض اللاحقین به خواجه:
• اشکال اول
• اشکال دوم و سوم
• جواب
• اشکال پهارم
• اشکال پنجم
• جلسۀ صدم
• اشکال اول بعض اللاحقین
• جواب
• اشکال دوم
• جواب
• اشکال سوم
• جواب
• اشارۀ ضمنی مرحوم آخوند به مبنای خودش
• اعتراض به مرحوم آخوند
• اشکال چهارم
• جواب
• اشکال پنجم
• جواب ما به این اشکال
• جواب مرحوم آخوند
• اشکال ششم
• جواب
• اشکال هفتم
• جواب
• تتمّةُ
• مسائل مهمی که در این فصل ضمنا مطرح شد
• جلسۀ صد و یکم
• بیان فهرست وار مباحثی که در فصل 14 مطرح شد
• بحث مهمی که خواجه در ضمن مبحث اصلی مطرح کرده
• یکی از اشکالاتی که ما مطرح کردیم
• یک استبعاد نسبت به حرف خواجه
• جواب: حرکت طلب است
• آیا بحث عائق، در سایر حرکات هم مطرح می شود؟
• آیا بحث عائق و مانع، در حرکت جوهریه هم مطرح می شود؟
• آیا واقعا طبیعت و قاسر نمی توانند محدَّد سرعت باشند؟
• متن اسفار همراه توضیحات استاد هنگام تدریس