واقعیت این است که به رغم تحولات مثبت و سازنده‌ای که در سال‌های پس از انقلاب در نظام آموزشی مملکت صورت گرفته، متأسفانه هنوز این نظام نتوانسته خود را از چنبره روش‌های کهنه و قدیمی که در آن ذهن و حافظه افراد به منزله انباری تلقی می‌گردد که باید از انبوه اطلاعات پر شود نجات دهد. در این نظام آموزشی، دانش‌آموز و دانشجوی موفق کسی است که خوب حفظ کند و محفوظات خود را خوب پس دهد و در حقیقت حکم یک روبات و آدم آهنی را ایفا نماید که کمترین پردازشی در داده‌های دریافتی نکند و آنها را عیناً به معلم و استاد تحویل دهد.
در نظام آموزشی موجود، دانش‌آموز و دانشجو اگر هم بخواهند در چند و چون این داده‌ها تفکر کنند و آنها را در میزان داوری عقلانی سنجش نمایند، امکان و فرصت این کار را پیدا نخواهند کرد؛ چرا که خستگی ناشی از تکالیف درسی روزانه، حال و حوصله‌ای برای بروز خلاقیت باقی نمی‌گذارد، وانگهی روش ارزیابی حاکم بر نظام آموزشی بر این اصل و اساس مبتنی است که متعلّم بسته آموزشی را که از معلم دریافت کرده، بدون کمترین دخل و تصرفی در جلسه آزمون تحویل دهد. همین جا ذکر این داستان واقعی را خالی از لطف نمی‌دانم:
نظام آموزشی مورد تایید استاد مطهری
سال‌ها پیش از یکی از دانشجویان استاد شهید مطهری در دانشکده الهیات و معارف اسلامی شنیدم که از قول یکی دیگر از دانشجویان استاد می‌گفت در جلسه آزمون شفاهی درس فلسفه بوعلی در دوره دکتری، به تمامی سؤالات ایشان به نحو دقیق و صحیح پاسخ دادم و وقتی نمره 13 را از ایشان دریافت کردم با تعجب علت را جویا شدم. استاد مطهری در پاسخ فرمودند: چون حفظ کرده‌ای و مطلب را نفهمیده‌ای! استاد شهید، خود در این خصوص می‌فرمایند: «آنچه که در زمینه فراگیری ضرورت دارد مسئله تفکر کردن در ماده‌های فراگرفته شده است. تعلیم دهنده و مربی باید کوشش کند که به متعلم رشد فکری یعنی قوه تجزیه و تحلیل بدهد، نه اینکه تمام همّش این باشد که دائم بیاموزید، فراگیرید و حفظ کنید» (کتاب تعلیم و تربیت در اسلام، ص 20 و 29). ایشان برخلاف تصور متعارف که شخص هرچقدر از استادان بیشتری بهره برده باشد عالم‌تر است، معتقدند «عالمی که سی سال یا بیست و پنج سال عمر یکسره درس این استاد و آن استاد را دیده، او دیگر مجال فکر کردن برای خودش باقی نگذاشته؛ تمام نیرویش صرف گرفتن شده، دیگر چیزی نمانده برای آنکه با نیروی خودش به مطلبی برسد» (همان، ص 19).
استاد مطهری در زمینه کتابخوانی نیز بر این نکته تأکید می‌ورزند که «هرچیزی تا خود خواننده درباره آن فکر نکند و از فکر خود چیزی بر آن نیفزاید، با روحش آمیخته نمی‌گردد و در دلش نفوذ نمی‌کند و در عملش اثر نمی‌بخشد» (کتاب داستان راستان، جلد اول، مقدمه، ص 16).
محصول چنین روشی در فراگیری علوم و کتابخوانی، پرورش استعدادها، شکوفایی خلاقیت‌ها و ظهور و بروز قوه ابداع و ابتکار و نوآوری است؛ همان که در بزرگانی همچون استاد مطهری و استاد ایشان علامه طباطبایی کاملاً مشهود بود. حواشی استاد مطهری بر کتاب‌هایی که مطالعه می‌کرده‌اند، بهترین گواه بر این واقعیت است که معظم‌له داده‌های علمی – معرفتی را در ذهن پویای خویش واکاوی و حلاجی می‌نمود و هیچ مدعایی را بدون برهان و دلیل نمی‌پذیرفت. این گونه است که آثار فلسفی، فقهی، اجتماعی و حتی تفسیری ایشان از اتقان و استحکام علمی برخوردار است و ذهن مخاطب کنجکاو و پرسشگر را اقناع می‌کند.
به هر روی آنچه برای مدیران و مسئولان نظام تعلیم و تربیت کشور باید اصل باشد، این است که دانش‌آموختگان مقاطع تحصیلی در سطوح گوناگون اعم از دبیرستان و دانشگاه و تحصیلات تکمیلی تا چه اندازه واجد روح علمی و قدرت تفکر و تجزیه و تحلیل هستند و تا چه حد از عقل انتقادی و ذهن پرسشگر برخوردارند، وگرنه دلخوش بودن به شمار رو به افزایش دانش‌آموختگان و صرف انرژی و سرمایه برای تربیت افرادی که ذهنی انباشته از اطلاعات دارند ولی قدرت نقد و بررسی عالمانه این اطلاعات را ندارند، آب در هاون کوفتن و کشتی در خشکی راندن است.
سیر مطالعاتی آثار استاد مطهری
در صورتی که به مطالعه آثار استاد مطهری علاقه‌مند بوده و تمایل دارید سیر مطالعاتی مشخصی را در این راستا طی کنید، می‌توانید به بخش مسیرهای مطالعاتی مراجعه نموده و طبق نقشه راه موجود در هر صفحه عمل کنید.
یکی از خدمات ارائه شده در وبسایت انتشارات صدرا، ارائه سیر مطالعاتی شهید مطهری است که در پی آن، مجموعه‌ای از کتاب‌ها و منابع به‌صورت منظم و با یک ترتیب مشخص برای مطالعه در یک موضوع خاص، توسط این انتشارات پیشنهاد می‌شود. این مسیرها در واقع یک نقشه راه برای علاقه‌مندان به مطالعه است تا بتوانند به صورت هدفمند و گام‌به‌گام به عمق یک موضوع نفوذ کنند.
از مزایای مطالعه طبق مسیرهای مطالعاتی می‌توان به انتخاب بهترین کتاب برای شروع و ادامه یک موضوع، مطالعه منظم و هدفمند، درک عمیق‌تر از محتوای هر کتاب و… اشاره نمود.
از جمله این موارد می‌توان به مسیر مطالعه کتاب‌های فلسفه، مسیر مطالعه کتاب‌های اقتصاد، مسیر مطالعه کتاب‌های تفسیر، مسیر مطالعه کتاب‌های فلسفه تاریخ، مسیر مطالعه کتاب‌های آشنایی با علوم اسلامی، مسیر مطالعه کتاب‌های تاریخ، مسیر مطالعه کتاب‌های گفتار ها، مسیر مطالعه کتاب‌های اصول عقاید، مسیر مطالعه کتاب‌های حقوق زن، مسیر مطالعه کتاب‌های اجتماعی و سیاسی، مسیر مطالعه کتاب‌های سیره معصومین و بزرگان، مسیر مطالعه کتاب‌های اخلاق، تربیت و عرفان اشاره نمود.