مسئله اختیاری بودن ایمان و عدم اجبار در پذیرش دین از جمله موضوعات قابل بحث در مبانی دینی به شمار می‌رود که علاقه‌مندان بسیاری دارد. استاد شهید مرتض مطهری در کتاب آینده انقلاب اسلامی ایران با نگاهی بر آیه لا اکراه فی الدین به بررسی این موضوع پرداخته و ابعاد آن را روشن می‌سازد. در این مقاله بخشی از این موضوع را مطالعه می‌کنیم.
عقیده اسلامی اجبار بردار نیست
آیه دیگر قرآن می‌گوید: لا اکراهَ فِی الدّینِ قَدْ تَبَینَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَی «سوره بقره، آیه 256» دین و ایمان اجباری نیست، راه واضح است، من از شما فقط تفکر و دقت می‌خواهم. اساسا ایمانی که اسلام می‌خواهد قابل اجبار کردن نیست، امکان اجبار ندارد. مگر می‌شود کسی را آن طوری که اسلام از او ایمان می‌خواهد مجبور کرد؟ اگر ممکن باشد که بچه‌ای را به فلک ببندند، اینقدر چوب به او بزنند تا یک مسئله را حل کند، چنین چیزی نیز ممکن است. زیر چوب کسی نمی‌تواند مسئله حل کند. او را باید آزاد گذاشت، فکرش را باید آزاد گذاشت تا مسئله را حل کند. عقیده اسلامی یک چنین چیزی است.
سخنرانی استاد مطهری با موضوع آیه لا اکراه فی الدین
[player id=’35491′]
شأن نزول آیه «لا اکراه فی الدین»
در شأن نزول آیه «لا اکراهَ فِی الدّینِ قَدْ تَبَینَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَی» نوشته‌اند عده‌ای از انصار (یعنی مردم مدینه از اوس و خزرج) قبل از این که پیامبر اسلام به مدینه تشریف بیاورند، بچه‌هایشان را نزد یهودی‌ها میفرستادند چون آنها نسبت به بتپرستهای مدینه متمدنتر بودند و بعضی از ایشان (ده بیست نفر) سواد خواندن و نوشتن هم داشتند، برعکس اعراب بتپرست که سواد خواندن و نوشتن نداشتند. اغلب، بچه‌هایشان را پیش آنها میفرستادند که تربیت شوند و چیزهایی یاد بگیرند. این بچه‌ها وقتی که می‌رفتند پیش یهودی‌ها می‌دیدند که ثقافت و فرهنگ آنها نسبت به پدر و مادر و قبیله خودشان خیلی بالاتر است، به آنها علاقه‌مند می‌شدند و احیانا به دین ایشان درمی‌آمدند.
وقتی که اسلام به مدینه آمد، بتپرستها مسلمان شدند ولی اکثر یهودی‌ها به دین خودشان باقی ماندند الا عده کمی که آنها هم مسلمان شدند. در میان بچه‌هایی که تحت تربیت یهودی‌ها بودند، عده‌ای به همان دین یهود باقی ماندند، تا قضیه بنیالنضیر پیش آمد. قرار شد که بنیالنضیر در اثر خیانت و نقض عهد و پیمانی که کرده بودند، مهاجرت و جلای وطن کنند و از آنجا بروند. بچه‌های انصار که به اینها علاقه‌مند و با اینها محشور بودند و حتی دینشان را هم انتخاب کرده بودند، گفتند:
اگر بناست اینها بروند ما هم با اینها می‌رویم. پدرها خواستند مانع آنها شوند، گفتند:
شما حق ندارید بروید، شما باید بمانید و باید هم مسلمان شوید. آمدند پیش پیغمبر اکرم، فرمود: نه، «باید» ندارد، شما اسلام را بر آنها عرضه کنید؛ اگر پذیرفتند، پذیرفتند و اگر نپذیرفتند ما اسلام اجباری هرگز نمی‌خواهیم: لا اکراهَ فِی الدّینِ قَدْ تَبَینَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَی دیگر اکنون حقیقت آشکار شده است، راه هدایت از راه ضلالت آشکار است، اگر کسی راه هدایت را نگیرد جز بیماری چیز دیگری نیست.
اجباری نبودن اسلام در ایران
اسلام با آن عقیده‌هایی که غالبا تکیهگاه برخی رژیم‌های ظالمانه است مبارزه کرده. اسلام در همین ایران خودمان آمد چه کرد؟ تا آنجا که می‌خواست تکیهگاه یک رژیم فاسد را از بین ببرد مبارزه کرد، بعد خودِ اسلام را عرضه کرد، گفت اختیار با خودتان، می‌خواهید اسلام را بپذیرید می‌خواهید نپذیرید.
شما آن تهمت را نپذیرید، این متن تاریخ اسلام است، شرقی و غربی این تاریخ را پذیرفته است، هیچ دینی آزادی عقاید بشر را به اندازه اسلام رعایت نکرده است. این مورخین غربی هستند که به این مطلب اعتراف دارند. و لهذا در صدر اسلام اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران، زردشتی بودند. ایرانی‌ها در زمانی مسلمان شدند که اتفاقا حکومتشان حکومت عرب نبود، حکومت ایرانی بود. ایرانیان در زمانی که حکومتشان حکومت ایرانی شد تدریجا مسلمان شدند والا در زمان حکومت عرب مسلمان نبودند و مسلمان هم نشدند و اعراب هم آنها را مجبور به اسلام نکردند.
و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته
مطالب موجود تنها بخشی از سخنان شهید مطهری پیرامون اجباری نبودن ایمان بود. شما خوانندگان محترم می‌توانید برای مطالعه ادامه این متن، کتاب آینده انقلاب اسلامی ایران را خریداری نموده و از تمامی مطالب این کتاب بهره‌مند شوید.
کتاب آینده انقلاب اسلامی ایران، صفحه 308 و 309
سیر مطالعاتی آثار استاد مطهری
در صورتی که به مطالعه آثار استاد مطهری علاقه‌مند بوده و تمایل دارید سیر مطالعاتی مشخصی را در این راستا طی کنید، می‌توانید به بخش مسیرهای مطالعاتی مراجعه نموده و طبق نقشه راه موجود در هر صفحه عمل کنید.
یکی از خدمات ارائه شده در وبسایت انتشارات صدرا، ارائه سیر مطالعاتی شهید مطهری است که در پی آن، مجموعه‌ای از کتاب‌ها و منابع به‌صورت منظم و با یک ترتیب مشخص برای مطالعه در یک موضوع خاص، توسط این انتشارات پیشنهاد می‌شود. این مسیرها در واقع یک نقشه راه برای علاقه‌مندان به مطالعه است تا بتوانند به صورت هدفمند و گام‌به‌گام به عمق یک موضوع نفوذ کنند.
از مزایای مطالعه طبق مسیرهای مطالعاتی می‌توان به انتخاب بهترین کتاب برای شروع و ادامه یک موضوع، مطالعه منظم و هدفمند، درک عمیق‌تر از محتوای هر کتاب و… اشاره نمود.
از جمله این موارد می‌توان به مسیر مطالعه کتاب‌های فلسفه، مسیر مطالعه کتاب‌های اقتصاد، مسیر مطالعه کتاب‌های تفسیر، مسیر مطالعه کتاب‌های فلسفه تاریخ، مسیر مطالعه کتاب‌های آشنایی با علوم اسلامی، مسیر مطالعه کتاب‌های تاریخ، مسیر مطالعه کتاب‌های گفتار ها، مسیر مطالعه کتاب‌های اصول عقاید، مسیر مطالعه کتاب‌های حقوق زن، مسیر مطالعه کتاب‌های اجتماعی و سیاسی، مسیر مطالعه کتاب‌های سیره معصومین و بزرگان، مسیر مطالعه کتاب‌های اخلاق، تربیت و عرفان اشاره نمود.