مسیر مطالعه کتاب‌های اجتماعی و سیاسی (استاد شهید مطهری)
احیای تفکر اسلامی
این کتاب مشتمل بر پنج جلسه سخنرانى استاد شهید مطهرى است که در سال 1349 شمسى در حسینیه ارشاد ایراد شده‌اند. سخنرانى نخست تحت عنوان «اقبال و احیاى فکر دینى» به تفکر و حرکت عمیق فکرى اقبال لاهورى، مصلح بزرگ اسلامى، در مسیر آسیب‌شناسى اندیشه دینى در جهان اسلام و راه‌هاى مقابله با این آسیب‌ها مى‌پردازد. سخنرانی‌هاى بعدى نیز با دنبال کردن همین خط فکرى، ریشه‌هاى رکود و سکون تفکر دینى را مورد واکاوى و بررسى قرار داده و بر مفاهیم و عناصر کلیدى مانند عمل، حس اعتماد به نفس، توکل و زهد در معناى حقیقى آن‌ها و نه تحریف‌شده، انگشت تأکید نهاده است. این پنج جلسه سخنرانى در واقع فتح بابى براى موضوع مهم «احیاى تفکر اسلامى» به شمار مى‌آید، وگرنه این موضوع چنان که خود استاد مطهرى اشاره کرده‌اند دامنه وسیعى دارد. البته در سایر آثار استاد مطهرى نیز مباحثى در باب این موضوع یافت مى‌شود، مانند آنچه در کتاب ده گفتار تحت عنوان «احیاى فکر دینى» آمده است.
اسلام و نیازهای زمان ۱
استاد شهید مطهرى در این کتاب که مشتمل بر 26 جلسه سخنرانى در سال‌هاى قبل از پیروزى انقلاب است، موضوع چگونگى انطباق قوانین اسلامى را با شرایط مختلف زمانى از طریق روش‌ها و راهکارهایى که در متن اسلام پیش‌بینى شده، مورد بحث و بررسى جامع قرار داده‌اند و به شبهات و پرسش‌هایى که در اذهان به ویژه قشر تحصیل‌کرده و متجدد در باب تطبیق اصول ثابت با نیازهاى متغیر وجود دارد پاسخ داده‌اند. در این جلد موضوعاتی از قبیل دیدگاه فرقه های کلامی معتزله، اشاعره، خوارج و اخباریان، بجث اجتهاد و تفقه در دین، مشروطیت و موافقان و مخالفان آن، نسبیت اخلاق و عدالت و نقد آن مورد توجه و بررسی قرار گرفته اند
اسلام و نیازهای زمان 2
استاد شهيد مطهرى در اين كتاب كه مشتمل بر 26 جلسه سخنرانى در سال‌هاى قبل از پيروزى انقلاب است، موضوع چگونگى انطباق قوانين اسلامى را با شرايط مختلف زمانى از طريق روش‌ها و راهكارهايى كه در متن اسلام پيش‌بينى شده، مورد بحث و بررسى جامع قرار داده‌اند و به شبهات و پرسش‌هايى كه در اذهان به ويژه قشر تحصيل‌كرده و متجدد در باب تطبيق اصول ثابت با نيازهاى متغير وجود دارد پاسخ داده‌اند. موضوعاتى از قبیل ديدگاه فرقه‌هاى كلامى معتزله، اشاعره، خوارج و اخباريان، بحث اجتهاد و تفقّه در دين، مشروطيت و موافقان و مخالفان آن، نسبت اخلاق و عدالت و نقد آن، به تناسب موضوع اصلى، در اين كتاب مورد توجه و بررسى قرار گرفته‌اند.
جهاد اسلامی
کتاب حاضر دارای دو بخش است. بخش اول تنظیم شده سه جلسه بحث و انتقاد درباره جهاد اسلامی توسط استاد شهید آیت‌الله مطهری در انحمن اسلامی پزشکان در بهار و تابستان سال 1350 شمسی است. البته قرائن نشان می دهد که بین جلسه دوم و سوم، جلسه یا جلساتی بوده است که متاسفانه توار صوتی آن در دست نیست. این بخش قبلا به صورت مستقل تحت عنوان “جهاد اسلامی و آزادی عقیده” منتشر شده و چاپ اول آن در سال 1394 بوده و بعد از آن چند نوبت تجدید چاپ شده است. در این مباحث به مسائلی متمایز از مسائل بخش دوم نیز پرداخته شده است، مانند کتب ضلال، تفتیش عقاید و آزادی منتقد و مخالف در اظهار، که شامل نکات بدیعی است. بخش دوم حاصل چهار جلسه سخنرانی آن متفکر شهید است که در همان سال 1350 شمسی در مسجد الجواد (تهران) در جمع عمومی و به طور هفتگی به مناسبت تفسیر سوره توبه ایراد شده است
انقلاب اسلامی از دیدگاه فلسفه تاریخ
کتاب «انقلاب اسلامی از دیدگاه فلسفه تاریخ» در اصل متن پنج جلسه درس استاد شهید مطهری در موضوع فلسفه تاریخ است. این پنج جلسه درس، آخرین سلسله درس‌های آن اسلام شناس گرانقدر بوده است، زیرا ایشان یک روز بعد از جلسه پنجم توسط گروه فرقان به شهادت رسیدند.
مطالب این کتاب، بخشی مرتبط با مباحث کتاب « آینده انقلاب اسلامی ایران» و بخش دیگر مرتبط با مباحث کتاب‌های «جامعه و تاریخ» ( جلد پنجم از مجموعه «مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی» ) و «جامعه و تاریخ در قرآن» و نیز دوره چهار جلدی «فلسفه تاریخ» است.
قیام و انقلاب مهدی علیه‌السلام
این کتاب حاوى دو بخش مجزّا از یکدیگر است. عنوان بخش اول «قیام و انقلاب مهدى(ع) از دیدگاه فلسفه تاریخ» است. در این بخش استاد شهید مطهری مسئله مهدویت را در مقایسه با تئوری‌هایى که تاریخ را تحلیل مادى کرده‌اند، مورد بحث و بررسى قرار داده‌اند. در بخش دوم کتاب که عنوان «شهید» دارد، ارزش شهادت و قداست و علوّ مقام شهید از جنبه‌هاى گوناگون بررسى شده است. مهم‌ترین عناوین این بخش عبارتند از: قداست شهید، حق شهید، نشاط شهید، منطق شهید، فلسفه گریه بر شهید.
خرید کتاب قیام و انقلاب مهدی علیه‌السلام
بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر
این کتاب در دو بخش تنظیم شده است. در بخش اول ضمن مرورى گذرا بر جنبش‌هاى اصلاح‌طلبانه صدساله اخیر یعنى نهضت‌هاى فکرى سیاسى که بزرگانى چون سید جمال‌الدین اسدآبادى و اقبال لاهورى در جهان تسنن و میرزا حسن شیرازى و میرزا محمدتقى شیرازى در جهان تشیع پرچمدار آن بوده‌اند، واژه «اصلاح» در فرهنگ اسلامى و مفهوم درست اصلاح‌طلبى در این فرهنگ انسان‌ساز مورد بررسى قرار گرفته است.
در بخش دوم کتاب، نهضت اسلامى ایران به طور مشخص هدف تحقیق و تتبع قرار گرفته، ماهیت، هدف، رهبرى و بالاخره آفات این نهضت به تفصیل بررسى گردیده است. از جمله آفات نهضت به این عوامل اشاره شده است: نفوذ اندیشه‌هاى بیگانه، تجددگرایى افراطى، ناتمام گذاشتن نهضت، رخنه فرصت‌طلبان، ابهام طرح‌هاى آینده، کم شدن خلوص. مطالب این کتاب حاکى از دقت نظر و عمق بینش استاد مطهرى در مسائل اجتماعى و سیاسى است و نشان مى‌دهد که آن فیلسوف و فقیه عالى‌مقام علاوه بر علوم و معارف اسلامى، در شناخت جریان‌هاى اجتماعى و سیاسى دنیاى اسلام نیز تسلط کافى داشته است.
آینده انقلاب اسلامی
این کتاب شامل مجموعه سخنرانی‌ها و مصاحبه‌هاى استاد شهید مطهرى درباره انقلاب اسلامى ایران است که بخش اعظم آن در فاصله زمانى پیروزى انقلاب اسلامى تا شهادت آن عالم ربانى (یعنى دو ماه و بیست روز) انجام شده است. در این کتاب موضوعاتى از قبیل آزادى، دموکراسى، عدالت اجتماعى، استقلال فرهنگى و ولایت فقیه مطرح و به بهترین نحو ممکن تحلیل شده است، به طورى که مى‌توان ادعا کرد در خصوص مسائل فکرى مربوط به انقلاب اسلامى کتابى به جامعیت و عمق این کتاب یافت نمى‌شود.
حج
این کتاب گزیده‌اى از یادداشت‌هاى استاد شهید مطهری درباره حج و مسائل مرتبط با آن مى‌باشد. در این کتاب نقش حج در وحدت و تفاهم مسلمانان، فایده و لزوم درس اخلاق براى مسافران حج، کعبه و نقش اجتماعى آن، احرام و فلسفه آن، اسرار حج و مطالب جالب و خواندنى دیگر مورد بحث قرار گرفته است. مسائل و مباحث طرح شده در این کتاب به نوبه خود مى‌تواند براى اقشار مختلف و به ویژه اهل تحقیق و پژوهش و نیز راهیان خانه خدا آموزنده و راهگشا باشد.
پنج مقاله
این کتاب شامل پنج مقاله به قلم استاد شهید مطهرى است که وجه مشترک آن‌ها نگاه کلى یا خاص به اسلام و قرآن است. عناوین مقالات به ترتیب درج در کتاب عبارتند از: دین و مذهب، احتجاجات قرآن، نقدى بر ترجمه قرآن به قلم مرحوم ابوالقاسم پاینده، نماز، اسلام برتر است.
شش مقاله
اين كتاب ـ چنان كه از نامش پيداست ـ مشتمل بر شش مقاله از استاد شهید مطهری است كه در موضوعات مختلف نگارش یافته‌اند. سه مقاله اول يعنى «ختم نبوت»، «پيامبر امّى» و «ولاءها و ولايت‌ها» به طور مجزا نيز منتشر شده‌اند. سه مقاله دیگر عبارتند از: «الغدیر و وحدت اسلامی»، «الهامی از شیخ الطائفه»، «مزایا و خدمات مرحوم آیت‌الله بروجردی». در مقاله «الغدیر و وحدت اسلامی» به نقش عظیم کتاب «الغدیر» در تحکیم پایه‌های وحدت امت اسلامی اشاره شده است. در دو مقاله دیگر از روش فقهی شیخ طوسی و آیت‌الله بروجردی یاد شده و مزایای آن‌ها مورد توجه قرار گرفته است.
بردگی در اسلام
موضع اسلام در قبال مسئله بردگى، از جمله مسائل چالش‌برانگیزى است که شبهات فراوانى را از سوى طبقات تحصیل‌کرده و روشنفکر به همراه داشته است. استاد شهید مطهرى در این کتاب که شامل چهار جلسه سخنرانى در موضوع بردگى است، برخورد منطقى و واقع‌بینانه اسلام را با این موضوع به خوبى تبیین نموده، به شبهات مطرح شده در این باب پاسخ قانع‌کننده مى‌دهد. روش استاد مطهرى در این گونه مباحث این است که از سؤالات و انتقادات استقبال مى‌کند و حتى مستمع را به سؤال و انتقاد ترغیب مى‌نماید، به طورى که هر ناظرى به خوبى احساس مى‌کند که ایشان دنبال کشف حقیقت است و داراى روح علمى و انصاف در داورى است.
اسلام و مسئله ملیت
بخشی از کتاب: سال‌ها مبلغان مسیحی در دنیا علیه اسلام اینچنین تبلیغ می‌کردند که مسلمین بر سر هر ملتی که می‌ریختند می‌گفتند یا اسلام یا شمشیر؟! در صورتی که این یکی از افتراهای تاریخ است. نه مسلمین چنین پیشنهادی می‌کردند و نه اتباع سایر مذاهب در هنگام فتوحات اسلامی مسلمانان شدند، بلکه بعدها در طول سه چهار قرن اسلام تدریجا بر سایر مذاهب پیروز شد و غالب مردمی که اسلام اختیار کردند، در عصری اختیار کردند که سیادت عرب بکلی از میان رفته بود و نژادهای غیر عرب روی کار آمده بودند. هیچ دلیلی برای مسلمان شدن اقوام دیگر جز نفوذ معنوی اسلام وجود ندارد. بعلاوه نفوذ اسلام در دل‌ها آنقدر عمیق بوده است که به هیچ نحو با این فرض که اسلام به زور بر مردم مسلمان تحمیل شده است جور در نمی‌آید.
گفت و گوی چهارجانبه
اين كتاب، متن سخنان استاد شهيد مطهرى، آيت‌الله خامنه‌اى، استاد فخرالدين حجازى و دكتر على شريعتى در مجلسى است كه در حدود سال 1355 هجرى شمسى در تهران در يک منزل شخصى برگزار شده است. مطالبى كه در اين محفل مطرح شده به خوبى فضاى فكرى و فرهنگى جامعه خصوصاً دانشجويان و روشنفكران آن زمان يعنى سال‌هاى نزديک به انقلاب اسلامى را نشان مى‌دهد و خواننده را به آن سال‌ها باز مى‌گرداند و در آن فضا قرار مى‌دهد. اين سخنان ضمن اينكه ويژگي‌هاى فكرى هر يک از صاحب‌نظران فوق‌الذكر را آشكار مى‌سازد، حاكى از نكته‌سنجى و انحراف‌شناسى و استقامت رأى استاد مطهرى مى‌باشد. مطالعه اين كتاب درس‌هايى نيز براى امروز ما دارد.
مقدمه ای بر حکومت اسلامی
کتاب حاضر تنظیم شده چهار جلسه درس استاد شهید آیت‌الله مطهری در حوزه علمیه قم برای چندین تن از شاگردان خاص در نیمه اول سال 1357 هجری شمسی با موضوع “حکومت اسلامی” است. علت انتخاب این موضوع را باید تشدید نهضت اسلامی در آن ماه‌ها و احساس نیاز بیشتر به تبیین نظام حکومتی اسلام دانست و البته این روش استاد شهید بود که همواره نگاه به آینده داشت.
انحطاط و ترقی تمدن‌ها «از نظر قرآن و منطق دیالکتیک»
این کتاب متن پیاده شده یازده جلسه سخنرانى و بحث و انتقاد در انجمن اسلامى پزشکان توسط استاد شهید آیت‌الله مطهرى در سال 1353 شمسى است. موضوع اصلى این جلسات، فلسفه تاریخ است که طى آن به مسئله انحطاط و ترقى تمدن‌ها در دو بخش: یکى از نظر قرآن و دیگر از نظر منطق دیالکتیک پرداخته شده است.
این کتاب را مى‌توان از سنخ کتاب‌هاى «جامعه و تاریخ»، «فلسفه تاریخ» و «جامعه و تاریخ در قرآن» اثر آن فرزانه شهید دانست، به این نحو که مى‌توانند مکمل یکدیگر واقع شوند.
خرید کتاب انحطاط و ترقی تمدن‌ها «از نظر قرآن و منطق دیالکتیک»
6 دیدگاه در “مسیر مطالعه کتاب‌های اجتماعی و سیاسی”