درس‌های اسفار، جلد چهارم (نسخه چاپی)

• جلسۀ شصت و پنجم
• تقریر محل بحث: آیا زمان حادث و فانی زمانی است؟
• برهان عدم حدوث زمانی زمان
• اثبات مدعا به بیانی دیگر
• یک مطلب استطرادی: بررسی عدم حدوث زمانی زمان طبق مبنای آخوند در حقیقت زمان
• نزاع بزرگ فلاسفه و متکلمین
• ریشۀ اختلا ف فلاسفۀ و متکلمین در بحث حدوث زمان
• برهان فلاسفه بر قدم عالم از راه خدا
• برهان فلاسفه بر قدم عالم از راه خود عالم
• تقسیم اشیاء عالم به حادث و قدیم زمانی در کلام فلاسفۀ متقدم بر آخوند
• حرف آخوند در مورد قدیم زمانی، طبق مبنای حرکت جوهریه
• اشکال غزالی به برهان فلاسفه بر قدم زمان
• جواب اشکال غزالی
• جلسۀ شصت و ششم
• اشکال اول
• جواب شقّ اول اشکال اول
• تقریر اول شق دوم اشکال اول
• جواب
• تقریر دوم
• جواب
• اشکال دوم
• جواب
• اشکال سوم
• جوا ب
• اشکال چهارم
• جوا ب

• جلسۀ شصت و هفتم
• دلیل اول
• برهان تطبیق
• ادامۀ دلیل اول
• جواب دلیل اول
• دلیل دوم
• جواب دلیل دوم
• دلیل سوم
• جواب دلیل سوم
• دلیل چهارم
• جواب دلیل چهارم
• دلیل پنجم
• جواب دلیل پنجم
• دلیل ششم
• جواب دلیل ششم
• جلسۀ شصت و هشتم
• دلیل هفتم
• آنچه در مورد این دلیل از جواب مرحوم آخوند به این دلیل فهمیده می شود
• جواب دلیل هفتم
• دلیل هشتم
• جواب دلیل هشتم
• جلسۀ شصت و نهم
• دلیل هشتم
• جواب
• " حدوث عالم " به تقریر مرحوم آخوند
• تحلیل ادعای متکلمین
• وجوهی که مرحوم آخوند برای حدوث عالم ذکر کرده اند:
• وجه اول
• وجه دوم
• وجه سوم
• اشاره ای به حرف غزالی
• جلسۀ هفتادم
• اصطلاح" تعطیل"
• معنای" تعطیل" در بحث ما
• ارزش مسألۀ " فیاضیت حق تعالی " در معارف الهی
• نقد برخی عرفا به قول حکما در باب قدم عالم
• جواب مرحوم آخوند
• توضیح حاجی
• ادامۀ جواب
• مرحوم آخوند: فالمصیر فی هذه المسألة الی ما حقّقناه
• کلام یکی از حکمای نصرانی در باب حدوث عالم
• انطباق حرف یحیی نحوی با آنچه دانشمندان امروز می گویند
• مرحوم آخوند: عالم در صورتی متناهی القوه است که از غیبت به آن امداد بعد از امداد نرسد
• بیان برخی از فیزیکدانهای الهی
• اعتراض شیخ اشراق به حرف یحیی نحوی و ردّ آن

• جلسۀ هفتاد و یکم
• معانی" آن"
• معنی عرفی" آن"
• معنایی برای" آن " که مرحوم آخوند ذکر نکرده اند
• فلاسفه: "آن" به معنی جزء لا یتجزی وجود خارجی ندارد
• معنای اوّلی که مرحوم آخوند برای " آن " ذکر کرده اند
• سه نوع اقسام
• در زمان، تقسیم فکّی محال است
• در زمان، تقسیم نوع دوم و سوم امکان دارد
• فرق کمّ متصل با کمّ منفصل
• حد مشترک میان اجزاء کمّ متصل جزء هیچ جزئی از آن نیست
• " آن " به معنایی که متفرع بر زمان است
• کیفیت عدم " آن " به معنایی که متفرع بر زمان است
• قسم اول اشیاء مرتبط با زمان: امور آنی الحصول
• مثال
• امور آنی الحصول بر دو قسمند
• قسم دوم: امور تدریجی الوجود
• قسم سوم: امور دفعی الوجود
• انکار فخر رازی قسم سوم را
• جلسۀ هفتاد و دوم
• خلاصۀ مباحث جلسۀ قبل
• کیفیت عدم " آن "
• اموری که در حوزۀ زمانند بر سه قسمند
• قسم اول
• قسم دوم
• دفع اشکال
• اشکال
• جواب
• قسم سوم
• خلاصۀ مطالب شیخ
• مثالی برای قسم سوم
• اشکال فخر رازی به قسم سوم شیخ
• جواب مرحوم آخوند به اشکال فخر رازی
• جلسۀ هفتاد و سوم
• خلاصۀ هفتاد و سوم
• خلاصۀ مباحث قبل
• بیان شیخ در شفا در تصویر اقسام سه گانه
• طرح بحث در مثال حرکت و سکون
• طرح بحث در مثالی دیگر
• طرح بحث در مثالی دیگر
• خلاصۀ حرف شیخ تا اینجا
• جواب شیخ:
• آنِ فاصل در امور آنی الحدوث
• آنِ فاصل در امور تدریجی الوجود
• آنِ فاصل در قسم سوم
• تتالی آنات محال است
• خلاصۀ حرف شیخ
• جلسۀ هفتاد و چهارم
• خلاصۀ مباحث گذشته
• مصادیق قسم سوم در کلام شیخ
• یک اشکال و جواب
• شیخ: حرکات توسطیه از قسم سومند
• حرکت قطعیه و حرکت توسطیه
• حرف شیخ در باب حرکت توسطیه و قطعیه
• حرف میرداماد و مرحوم آخوند در باب حرکت قطعیه و توسطیه
• مبنای حاجی سبزواری در حرکت توسطیه و قطعیه
• مبنای علامه طباطبائی در حرکت قطعیه و توسطیه
• قسم سوم مصداق واقعی عینی ندارد
• ایرادی به مرحوم آخوند
• تأیید ایراد مذکور
• قسم اول هم مصداق واقعی عینی ندارد
• جلسۀ هفتاد و پنجم
• چند مطلب باقیمانده از فصل 36:
• مطلب اول
• مطلب دوم
• مطلب سوم: " آن" به معنایی که زمان متفرع بر آن است
• آنِ سیال
• مثال
• نظر مرحوم آخوند و حاجی سبزواری و شیخ در مورد آنِ سیال

• جلسۀ هفتاد و ششم
• محل بحث، عدم لاحق است
• وجود تدریجی مستلزم عدم تدریجی است
• در شیء متدرج الوجود وجود تدریجی و عدم تدریجی همزمانند
• حرکت، نوعی اجتماع وجود و عدم است
• در حرکت واقعا اجتماع نقیضین نشده است
• بیان مطلب
• بیان مرحوم آخوند در عدم تدریجی
• اشکال به بیان مرحوم آخوند
• بیان صحیح مطلب
• بیان علامه طباطبائی
• اشکال به بیان علامه طباطبائی
• تشابک وجود و عدم در حرکت
• دو اعتبار برای حرکت
• خود تدریج، وجود دفعی دارد
• نقطه نظر مرحوم آخوند
• جلسۀ هفتاد و هفتم
• مطلبی که مرحوم آخوند از شیخ نقل کرده اند
• اعتراض فخر رازی
• تأیید اعتراض فخر رازی دربارۀ تکوّنها
• ردّ اعتراض فخر رازی دربارۀ فسادها
• مرحوم آخوند: حق این است که اصلا کون و فساد در عالم معنی ندارد
• برهانی بر حرکت جوهریه
• توضیح قسمت آخر کلام شیخ

• ادامۀ جلسۀ هفتاد و هفتم

• جلسۀ هفتاد و هشتم
• آیا مسألۀ تعدد و مسألۀ تقدیر یک مطلبند یا دو مطلب؟
• تعدد واقعی و تعدد اعتباری زمان و حرکت
• آیا زمان به تبع کثرت واقعی حرکت کثرت پیدا می کند؟
• آنچه در این فصل تحت عنوان" تعدد حرکت به زمان" بحث شده
• آنچه تحت عنوان " تعدد زمان به حرکت " در این فصل بحث شده
• مثال
• مثال دیگر
• مسألۀ تقدیر حرکت با زمان
• مسألۀ تقدیر زمان با حرکت
• حکمةُ مشرقیةُ
• واقعیت حرکت، مسافت و زمان یکی است
• جلسۀ هفتاد ونهم
• آیا فاعل، موضوع ، مبدأ و منتها عین حرکتند؟
• آیا حرکت، عین مقوله ای که در آن واقع شده؟
• مسافت
• آیا حرکت و زمان دو امر متغایرند؟
• عروض تحلیلی و عروض عینی
• یک سؤال
• جواب

• ادامۀ جلسۀ هفتاد و نهم
• ملاک ظرفیت، احاطه است
• اعتبار ظرفیت در کل و جزء
• اعتبار ظرفیت در کلی و جزئی
• کاربرد دیگر فیئیّت
• چرا زمان، ظرف برای اشیاء تلقی می شود؟
• بیان شیخ در این باب
• ردّ قول شیخ
• متن اسفار همراه توضیحات استاد هنگام تدریس